Nabożeństwo czterdziestogodzinne – nabożeństwo w Kościele katolickim, związane z końcem okresu karnawału i przygotowaniem do Wielkiego Postu.
Jego inspiracją jest biblijna symbolika liczby 40 – jest to zarówno okres 40 dni postu Jezusa na pustyni, jak też – według tradycji – czas 40 godzin przebywania Jezusa w grobie.
Swoimi początkami sięga ono okresu późnego średniowiecza i miało początkowo charakter czterdziestogodzinnego postu połączonego z modlitwą.
W obecnie obowiązującej formie pojawiło się w końcu XVI wieku. Nabożeństwo to ma obecnie charakter pokutny i ekspiacyjny.
Ma ono być wynagrodzeniem za wszystkie grzechy popełnione. Zaczyna się ono w niedzielę poprzedzającą rozpoczęcie Wielkigo Postu,
a kończy się we wtorek wieczorem przed Popielcem. Jego istotą jest całodzienna adoracja Najświętszego Sakramentu.
Ma ono ożywić pobożność wiernych, a także być przygotowaniem do pokutnego okresu wielkiego postu.
Adoracja zawsze jest zakorzeniona w liturgii eucharystycznej, dlatego jest ono zaczynane lub kończone Mszą Świętą.